پنومونی به عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی در ریه های فرد گفته می شود. این عفونت ایجاد شده باعث التهاب کیسه هوای موجود در ریه فرد می شود. در این مقاله از مرکز مراقبت پرستاری زی با مهر با ما همراه باشید تا از همه چیز در رابطه با پنومونی آگاه شوید.
پنومونی یا نارسایی تنفسی حاد (Pneumonia)، یک بیماری عفونی است که با التهاب ریه‌ها و تنفسی شدید همراه است. این بیماری معمولاً به دلیل عفونت بدن با باکتری، ویروس و قارچ ها ایجاد می‌شود.
علائم پنومونی شامل تب، سرفه، خلط، درد در قفسه سینه، خستگی و ضعف عمومی در بدن می باشد. در موارد شدیدتر، تنفس سخت و درد در قفسه سینه شدیدتر می‌شود و ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناکی نظیر عدم تهویه مناسب ریه‌ها، تشنج و کمبود اکسیژن در بدن شود.
پنومونی معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها یا آنتی‌ویروس‌ها، درمان می‌شود. در موارد شدید، بیمار ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و تهویه مکانیکی ریه ها داشته باشد. از جمله روش‌های پیشگیری از پنومونی می‌توان به واکسیناسیون، شستشوی دست‌ها و اجتناب از تماس با افراد مبتلا به عفونت، اشاره کرد.
پنومونی نوعی عفونت است که در طی آن، یک یا هر دو کیسه هوای ریه فرد ملتهب می‌شود. کیسه های هوای ریه ممکن است با مایع یا چرک (مواد چرکی) پر شوند و باعث سرفه همراه با چرک ، تب ، لرز و مشکل در تنفس شوند.
انواع موجودات زنده از جمله باکتری ها ، ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث ایجاد پنومونی ریه شوند.
پنومونی می‌تواند از درجات خفیف تا تهدید کننده سلامتی متفاوت باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال ، افراد بالای 65 سال و افرادی که مشکلات سلامتی هستند و یا دارای سیستم ایمنی ضعیفی می باشند بسیار خطرناک است.
علائم پنومونی ریه
علائم و نشانه و درجات پنومونی ریه بسته به عواملی مانند نوع میکروب ایجاد کننده عفونت، سن و سلامت کلی شما از خفیف تا شدید متفاوت است. علائم و نشانه های خفیف این عفونت، اغلب شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا است، اما زمان بیشتری طول می کشد.
علائم و نشانه های شایع پنومونی شامل موارد زیر است:
- درد در ناحیه قفسه سینه هنگام تنفس یا سرفه
- گیجی (در بزرگسالان 65 سال به بالا)
- سرفه در برخی مواقع همراه با خلط
- خستگی
- تب و لرز همراه با عرق کردن
- تهوع، اسهال و استفراغ
- تنگی نفس
نوزادان و خردسالان ممکن است هیچ نشانه ای از عفونت را نشان ندهند و یا ممکن است استفراغ، تب و سرفه داشته باشند، بیقرار، خسته و بدون انرژی به نظر برسند و حتی در تنفس و غذا خوردن نیز مشکلاتی داشته باشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن مشکل در تنفس، داشتن درد در ناحیه قفسه سینه، تب مداوم 39 درجه سانتیگراد یا بیشتر، سرفه مداوم و به ویژه اگر سرفه های چرکی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
افراد شامل این گروه های پرخطر حتما باید به پزشک مراجعه کنند:
- بزرگسالان بالای 65 سال
- کودکان زیر 2 سال دارای علائم و نشانه ها
- افرادی که دارای بیماری زمینه ای هستند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- افرادی که شیمی درمانی می کنند یا از داروهایی استفاده می کنند که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند
پنومونی ریه برای افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا دارای مشکلات مزمن ریوی می تواند به سرعت به یک وضعیت تهدید کننده سلامت و زندگی فرد بیمار تبدیل شود.
دلایل پنومونی ریه
بسیاری از میکروب‌ها می توانند سبب ایجاد پنومونی ریه شوند. این باکتری ها و ویروس ها می توانند در هوایی که تنفس می کنیم وجود داشته باشند.
بدن ما بطور معمول می تواند از آلودگی این میکروب ها به ریه های جلوگیری کند اما گاهی اوقات نیز این میکروب ها می توانند بر سیستم ایمنی ماغلبه کنند، حتی اگر به طور کلی دارای بدن سلامتی نیز باشیم.
پنومونی‌ها با توجه به انواع میکروب های ایجاد کننده و محل عفونت طبقه بندی می شوند.
پنومونی موجود در اجتماع
این نوع پنومونی شایع ترین نوع آن است. این بیماری در خارج از بیمارستان یا سایر مراکز بهداشتی و درمانی رخ می دهد و ممکن است ناشی از موارد زیر باشد.
باکتری‌های سرماخوردگی: شایع ترین علت پنومونی باکتریایی در دنیا می باشند. این نوع عفونت می تواند پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. در این حالت، عفونت ممکن است یک قسمت (لوب) ریه را تحت تأثیر قرار دهد که به آن ذات الریه لوبار می گویند.
بیمار در این شرایط معمولاً علائم خفیف تری نسبت به سایر انواع ذات الریه دارد و معمولاً آنقدر شدید نیست که بیمار نیاز به استراحت در بستر داشته باشد.
پنومونی ایجاد شده توسط قارچ ها: این نوع پنومونی بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که دارای مشکلات مزمن بهداشتی می‌باشند و دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند و همچنین افرادیکه دوزهای زیادی از این قارچ‌ها را استنشاق کرده باشند.
این روزها در رابطه به بیماری قارچ سیاه حتما بصورت مکرر شنیده اید. پیشنهاد می کنیم این مقاله را حتما بخوانید: قارچ سیاه
این قارچ های ایجاد کننده پنومونی را می توان در خاک یا فضولات پرندگان به وفور پیدا کرد، گرچه فراوانی آن بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت است.
ویروس‌های مانندCOVID-19 : پنومونی ویروسی معمولاً خفیف است. اما در برخی موارد می تواند بسیار جدی و حتی کشنده نیز باشد. ویروس کرونایکی از این نوع می باشد که می‌تواند باعث ایجاد نوعی ذات‌الریه شود و در موارد فراوانی، مرگ فرد بیمار را نیز در پی داشته است.
پنومونی بیمارستانی
برخی از افراد به دلیل ابتلا به بیماری دیگری در بیمارستان بستری می‌شوند و در طول بستری شدن در بیمارستان، به پنومونی مبتلا می شوند.
پنومونی بیمارستانی می تواند بسیار جدی باشد بدلیل اینکه اولا باکتری های ایجاد کننده آن در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر هستند و ثانیا افرادیکه به آن مبتلا می شوند در حال حاضر نیز خود بیمار هستند و سیستم ایمنی آسیب پذیر‌تری دارند.
افرادیکه از دستگاه های تنفسی (دستگاه اکسیژن ساز) استفاده می کنند و اغلب در بخش های مراقبت ویژه کی باشند، در معرض خطر بیشتری از این نوع ذات الریه هستند.
پنومونی ناشی از مراقبت های بهداشتی
پنومونی ناشی از مراقبت های بهداشتی نوعی از عفونت باکتریایی بوده و در افرادیکه در مراکز مراقبت طولانی مدت مانند خانه سالمندان زندگی می کنند و یا در درمانگاه‌های سرپایی، از جمله مراکز دیالیز کلیه تحت مراقبت قرار می گیرند ، ایجاد می شود.
همانند نوع بیمارستانی آن ، پنومونی ناشی از مراقبت های بهداشتی می تواند ناشی از باکتری هایی باشد که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر هستند.
پنومونی آسپیراسیون
پنومونی آسپیراسیون زمانی ایجاد می شود که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق در ریه‌های فرد برگشت داده شود.
اگر چیزی رفلکس عادی گاز دهان فرد را مختل کند، مانند آسیب های مغزی یا مشکلات در بلع، یا استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر، احتمال وقوع آسپیراسیون در فرد بیشتر است.
پنومونی برای چه افرادی خطرناک‌تر است؟
پنومونی می تواند هر کسی را درگیر کند. اما دو گروه سنی در معرض بیشترین خطر هستند:
کودکانی 2 ساله یا کمتر
افرادی که 65 سال یا بیشتر دارند
سایر گروهای در معرض خطر عبارتند از:
افراد بستری شده در بیمارستان: اگر بیمار شما در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان می‌باشد ، بیشتر در معرض ابتلا به پنومونی ریه است ، به ویژه اگر از دستگاه‌های کمک تنفسی استفاده می‌کند.
بیماری مزمن مانند آسم و یا بیماریهای قلبی
افراد سیگاری
افرادیکه از داروهای سرکوب سیستم ایمنی بدن استفاده می‌کنند مانند بیماران مبتلا به ایدز و یا افرادیکه شیمی درمانی می کنند
عوارض حاصل از پنومونی
باکتری های موجود در جریان خون (باکتریمی): باکتری هایی که از ریه ها وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به سایر اندام ها منتقل کرده و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
مشکل در تنفس: اگر پنومونی بیمار شدید است و یا بیماریهای مزمن زمینه ای ریه دارد، ممکن است در گرفتن اکسیژن کافی مشکل داشته باشد و در حین بهبود ریه ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه تنفس (ونتیلاتور) نیز داشته باشد.
تجمع مایعات در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن): پنومونی ممکن است باعث تجمع مایع در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره قفسه سینه (پلورا) را پوشانده است.
در صورت عفونی شدن ، ممکن است لازم باشد مایعات را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کرده یا با عمل جراحی خارج کنند.
آبسه ریه: در صورت تشکیل چرک در حفره‌ی ریه آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می شود. گاهی اوقات ، جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در داخل آبسه برای برداشتن چرک مورد نیاز است.
چگونه از پنومونی جلوگیری کنیم؟
- واکسن بزنید
- بهداشت را رعایت کنید
- سیگار نکشید
- سیستم ایمنی بدن خود را قوی نگه دارید. به اندازه کافی بخوابید ، به طور منظم ورزش کنید و رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
برای جلوگیری از پنومونی، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
1. واکسیناسیون: واکسن‌های پنوموکوکال، واکسن‌های موثری برای پیشگیری از انواع پنومونی می باشد. از جمله افرادی که باید واکسن پنوموکوکال دریافت کنند، افرادی هستند که سن بالای 65 سال دارند، همچنین افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، بیماران دیابتی، بیماران کبدی و بیماران قلبی.
2. شستشوی دست‌ها: شستشوی منظم و صحیح دست‌ها، به‌ویژه پس از سرفه، عطسه و استفاده از حمام، موجب کاهش انتقال عفونت و جلوگیری از ابتلا به پنومونی می‌شود.
3. اجتناب از تماس با افراد مبتلا به عفونت: از تماس با افراد مبتلا به عفونت، به‌ویژه در مواقعی که آنها سرفه و عطسه می‌کنند، اجتناب کنید.
4. حفظ سیستم ایمنی بدن: سیستم ایمنی بدن را با خواب کافی، مصرف مواد غذایی سالم، ورزش، کاهش استرس و مصرف مواد مغذی غنی، محکم کنید.
5. جلوگیری از مبتلا شدن به سایر بیماریهای تنفسی: جلوگیری از بیماریهای تنفسی مانند آنفولانزا، سرماخوردگی و سایر عفونت‌های تنفسی، باعث کاهش احتمال ابتلا به پنومونی می‌شود.
6. اجتناب از مواد مضر: اجتناب از مواد مضر نظیر دود سیگار و آلودگی هوا، به‌ویژه در محیط کار و زندگی، نیز می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا به پنومونی کمک کند.
اگر شما یا فردی در اطراف شما علائم پنومونی داشت، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را شروع کنید.
سوالات متداول
1. پنومونی چیست؟
– پنومونی یک بیماری عفونی است که با التهاب ریه‌ها و تنفسی شدید همراه است.
2. علائم پنومونی چیست؟
– علائم پنومونی شامل تب، سرفه، خلط، درد در قفسه سینه، خستگی و ضعف عمومی هستند.
3. پنومونی چه علتی دارد؟
– پنومونی معمولاً به دلیل عفونت با باکتری، ویروس، قارچ یا پارازیت‌ها ایجاد می‌شود.
4. چگونه پنومونی درمان می‌شود؟
– پنومونی معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها یا آنتی‌ویروس‌ها، درمان می‌شود.
5. آیا پنومونی می‌تواند خطرناک باشد؟
– بله، پنومونی در صورتی که به موقع درمان نشود، ممکن است عوارض جانبی خطرناکی نظیر عدم تهویه مناسب ریه‌ها، تشنج و کمبود اکسیژن در بدن داشته باشد.
6. آیا واکسن برای پنومونی وجود دارد؟
– بله، واکسن‌های پنوموکوکال واکسن‌های موثری برای پیشگیری از بیشتر نوع‌های پنومونی هستند.
7. چه کسانی باید واکسن پنوموکوکال دریافت کنند؟
– افرادی که باید واکسن پنوموکوکال دریافت کنند، افرادی هستند که سن بالای 65 سال دارند، فردی با سیستم ایمنی ضعیف، بیماران دیابتی، بیماران کبدی و بیماران قلبی.
8. چگونه می‌توان از پنومونی جلوگیری کرد؟
– برای جلوگیری از پنومونی، می‌توانید از واکسیناسیون، شستشوی دست‌ها، اجتناب از تماس با افراد مبتلا به عفونت، حفظ سیستم ایمنی بدن، جلوگیری از سایر بیماریهای تنفسی و اجتناب از مواد مضر استفاده کنید.
9. آیا پنومونی می‌تواند مجدداً بروز کند؟
– بله، پنومونی می‌تواند مجدداً بروز کند و باید در صورت بروز علائم جدید، به پزشک مراجعه کرد.
10. آیا پنومونی ویروسی و باکتریایی یکسان هستند؟
– خیر، پنومونی ویروسی و باکتریایی با هم متفاوت هستند و نیاز به درمان‌های متفاوت دارند.
